Czy jakość życia zależy od jakości komunikacji?

„Spotkanie dwóch osobowości przypomina kontakt dwóch substancji chemicznych: jeżeli nastąpi jakakolwiek reakcja, obie ulegają zmianie.” /C.G.Jung/

Autor: Piotr Surowy

Komunikacja to sposób porozumiewania się pomiędzy ludźmi przy pomocy słów lub `niewerbalnych wskaźników, takich jak kontakt wzrokowy, gesty i postawa ciała, twarz i mimika, odległość i dystans, właściwości głosu i mowy. Aby można było mówić o komunikacji interpersonalnej muszą zaistnieć cztery czynniki: nadawca, odbiorca, kod (sposób przekazania i odczytania informacji) oraz kanał, przez który przepływa informacja.

Komunikacja obejmuje dwa podstawowe procesy: przekazywanie czyli kodowanie informacji przez nadawcę oraz odbieranie – odkodowywanie tych informacji przez odbiorcę.
Warto pamiętać, że zarówno po stronie nadawcy jak i odbiorcy mogą występować zakłócenia, tzw. szumy komunikacyjne. Nie zawsze odbiorca odczytuje wysłany komunikat tak jak założył to nadawca. Bywają szumy o charakterze fizycznym (hałas, zbyt duża odległość) oraz psychologicznym (zmęczenie, zaburzenia koncentracji uwagi, wady analizatorów zmysłowych).

Nie bez znaczenia pozostaje samopoczucie i stan zdrowia rozmówców, a także umiejętność przyjmowania perspektywy osoby, z którą prowadzi się rozmowę. Duży wpływ na jakość rozmowy mają stereotypy, czy różnice kulturowe oraz brak spójność pomiędzy komunikacją werbalną i niewerbalną. Przekaz jest zaburzony również wtedy, gdy prowadzi się równocześnie kilka wątków rozmowy lub rozmawia się jednocześnie z innymi osobami.

Świadomość jak wiele czynników utrudnia wzajemne komunikowanie się oraz uważność na nie, daje szansę na prowadzenie efektywnej, skutecznej komunikacji, czyli takiej, w której treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. Wydaje się to być szczególnie istotne w komunikacji, jaka zachodzi w związku dwojga ludzi.

Efektywność komunikacji jest znaczącym wyznacznikiem trwałości i satysfakcji z danej relacji partnerskiej. Komunikacja jako taka jest w pewnym sensie procesem interesownym, w którym uczestnicy wzajemnie wywierają na siebie wpływ. Efektywna komunikacja pozwala na skuteczne i sprawne osiągnięcie celów, które partnerzy sobie wyznaczyli, każdy z osobna bądź też wspólnie.
Aby proces komunikacji między partnerami nie był źródłem nieporozumień i konfliktów muszą oni posiadać dobrze rozwinięte umiejętności interpersonalne i społeczne. Istnieją reguły, których przestrzeganie, chociaż bywa trudne pozwoli na atrakcyjną, niosącą zadowolenie skuteczną komunikację:

Reguła zrozumiałości i poprawności gramatycznej – odnosi się do poprawności wypowiedzi zarówno stylistycznej jak i gramatycznej, ze szczególnym naciskiem na jasność, jednoznaczność i adekwatność wypowiedzi.
Reguła spójności odnosi się zarówno do treści komunikatu, jak i do spójności kanału werbalnego i niewerbalnego.
Reguła ekonomiczności, czyli takie prowadzenie rozmowy by nie występowały powtórzenia, zbędne słowa i przerwy mające wpływ na ciąg komunikacji.
Reguła ekspresyjności, to adekwatny dobór określeń wyrażających stan emocjonalny rozmówcy.

Aby można było mówić o efektywnej komunikacji niezbędne jest posiadanie kompetencji komunikacyjnej, czyli:
„posiadanie wiedzy i umiejętności oraz ich dostosowanie do wymogów sytuacji komunikacyjnej przez odpowiednie do niej wykonanie” (Frydrychowicz, 2009, s. 97)
Rozmówcy powinni okazywać w stosunku do siebie aprobatę, szacunek i takt. Należy wyeliminować nadmierne krytykanctwo i obraźliwe przekazy. Ważne jest posiadanie odpowiedniego dystansu do własnej osoby.

Dobrze, by partnerzy potrafili odnajdować czasem wspólne stanowisko, wspólny punkt odniesienia w poruszanych kwestiach, pozwalające na uniknięcie nieporozumień oraz by potrafili kooperować ze sobą.
Przydatne bywa też poczucie humoru, czy ironia, ale okazane w taki sposób, by nie ranić uczuć rozmówcy.

Istotnym elementem jest umiejętność uważnego i aktywnego słuchania (a nie tylko słyszenia), a także pokazywania rozmówcy zainteresowania tym, co on mówi. Aktywne słuchanie przejawia się zarówno w formie werbalnej (np. parafrazowanie wypowiedzi rozmówcy), jak niewerbalnej (np. potakiwanie głową).
Komunikacja  w związku dwojga ludzi odbywa się na wszystkich płaszczyznach życia i sprawia, że związek staje się jednością. Pozwala na istnienie takich procesów jak: kontrolowanie, przemiany, wprowadzanie nowych ról, norm, reguł. Jest nieodłącznym elementem tego, by para mogła równoważyć takie formy zachowania jak intymność, bliskość, niezależność, autonomia, sposoby rozwiązywania konfliktów.

Uwarunkowana jest indywidualnie ukształtowanymi stylami i strategiami komunikacyjnymi pary, które nadają związkowi własną, niepowtarzalną specyfikę.
W literaturze przedmiotu podkreślane są najczęściej dwa rodzaje stylów komunikacyjnych. Każdy styl odnosi się do indywidualnych predyspozycji warunkujących charakter procesu komunikacyjnego. Jest to sposób werbalnego i pozawerbalnego reagowania na sygnały dotyczące tego, jak określone treści powinny być przyjmowane, interpretowane selekcjonowane lub rozumiane (Harwas-Napierała, 1993).
Styl partnerski to szanowanie zdania i stanowiska partnera na równi z własnym. Nawet w przypadku różnicy poglądów partnerzy wykazują wzajemną tolerancję, nie oceniają się. Osoba, która posługuje się tym stylem stara się zrozumieć wypowiedzi innych osób, ale jest odporna na podporządkowanie się innym wbrew własnej woli, stara się realizować własne cele i pragnienia. Partnerski styl sprzyja utrzymaniu wysokiego poziomu jakości życia opartego na współpracy.
Taki styl komunikacji polega generalnie na dialogu, na umiejętności słuchania, bezpośrednim i otwartym okazywaniu uczuć. W tym stylu wyraża prawdziwe intencje, a dążenie do jednomyślności jest konieczne tylko w sprawach istotnych dla ich związku (Ryś, 1993). Osoba, wyróżniająca się tym stylem dba o to, by nie zmieniać własnych przekonań, czy też działań pod wpływem nacisków ze strony przeciwnej, nie próbuje też nakłaniać partnera do własnych poglądów.

Tylko w tym stylu dochodzi do pełniej komunikacji czyli takiej, gdzie partnerzy mogą się dzielić faktami, myślami, sądami na każdy temat w pełnym poczuciu bezpieczeństwa. Jest to komunikacja stanowiąca podstawowy warunek rozwoju więzi małżeńskiej, pozwalającej na pogłębienie poczucia wspólnoty i jedności, a co za tym idzie na zadawalającą wymianę informacji umożliwiającą rozwią¬zywanie trudnych małżeńskich dylematów. To komunikacja polegająca nie tylko na mówieniu partnerów, ale także na rozmowie, wzajemnym słuchaniu i rozumieniu siebie, co podkreśla bezwarunkową akceptację partnera jako współmałżonka (Ryś, 1999).
Przeciwieństwem opisanego wyżej stylu jest styl nie-partnerski. Człowiek inaczej traktuje własne dążenia i potrzeby niż preferencje swego partnera. Rozmawiając z drugim człowiekiem skupia się „albo wyłącznie na tym, co sam chce osiągnąć albo rezygnuje z własnych celów i dąży do tego, aby rozmówca mógł osiągnąć własne zamierzenia” (Grzesiuk i Trzebińska, 1978, s. 141).

Istnieją jego dwie formy: egocentryczna oraz altruistyczna.
Styl egocentryczny nie uwzględnia celów i ocze¬kiwań partnera, nie słucha się roz¬mówcy ani też nie troszczy się o to, by jego przekaz był zrozumiany. Osoba z tym stylem koncentruje się przede wszystkim na własnych celach, stara się różnymi sposobami przekonać partnera do swojego zdania, stosując między innymi groźby, nakazy.

Styl altruistyczny z kolei uwzględnia cele i oczekiwania rozmówcy, ale przy jednoczesnym pomijaniu własnych potrzeb. Taka osoba godzi się na lekceważenie ze strony partnera, pozwalając na nieuważnie słuchanie, czy przerywanie swoich wypowiedzi. Osoba o tym stylu pozwala na to, by partner kierował przebiegiem rozmowy, a nawet jej poglądami, nie ma więc tu szans na prawidłowe funkcjonowanie, czy rozwiązywanie problemów.

 

 

 

 

 

 

 

Bibliografia
Augustynek, A. (2008). Psychologia. Jak ślimak piął się pod górę. Warszawa: Wydawnictwo Diffin.
Ernst, K. (1991). Szkolne gry uczniów. Warszawa: Wydawnictwo WSiP.
Frydrychowicz, S. (2009). Komunikacja interpersonalna jako wartość rozwojowa w rodzinie,
W: B. Harwas – Napierała (red.), Rodzina jako wartość w rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Grzesiuk, L. i Trzebińska, E. (1978). Jak ludzie porozumiewają się. Warszawa: Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia.
Harwas -Napierała, B. (2008). Komunikacja interpersonalna w rodzinie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Juszczyk, S. (1998). Edukacja w cyberprzestrzeni. Część I – Internet. Edukacja Medialna, , 1/98(7).
Laskowski, J. (1985). Małżeństwo i rodzina w świetle nauki Soboru Watykań¬skiego II. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
McKay, M. Davis, M. i Fanning, P. (2007). Sztuka skutecznego porozumiewania się. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Nęcki, Z. (1996). Komunikacja międzyludzka. Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.
Plopa, M. (2005). Więzi w małżeństwie i rodzinie, metody badań. Kraków : Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Rostowska, T. (2008). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Ryś, M. (1993). Psychologia małżeństwa. Zarys problematyki. Warszawa: wydawnictwo Ottonianum.
Ryś, M. (1999), Psychologia małżeństwa w zarysie, Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Sternberg, R. (2007). Dwuskładnikowa teoria miłości.
W: R. Sternberg i K. Wies (red.), Nowa psychologia miłości (s. ..-..).Taszów : Biblioteka Moderatora.
Stewart, J. (2008). Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej. Warszawa: Wydawnictwo PWN.