Dziecko przed ekranem — wpływ elektroniki na rozwój dziecka
Nowe technologie zadomowiły się w naszym życiu już na dobre. Smartfonów używamy w biegu w pracy, laptopów do pisania tekstów na bloga, telewizorów do odpoczynku po pracy, a tabletów do sprawienia przyjemności dzieciom. Niebieskie światło ekranów wita nas z każdej możliwej strony, stąd coraz częściej psychologowie zastanawiają się na wpływem ekranu na rozwój dzieci. Szczególnie, że nikt już nie bierze na poważnie rekomendacji instytucji zajmujących się zdrowiem publicznym, aby ograniczyć czas używania urządzeń elektronicznych.
Rodzicu, jesteś przykładem!
Dziecko przez dużą część swojego dzieciństwa uczy się, naśladując najbliższych. Nie dziwi więc fakt, że naukowcy zastanawiają się, czy częste używanie urządzeń elektronicznych u rodziców, będzie miało wpływ na dłuższe używanie tego typu urządzeń u ich dzieci. I co? I tezy te póki co potwierdzają się. Niezależnie od tego, czy rodzice nadmiarowo używają wszystkich urządzeń elektronicznych, czy tylko jednego — może być to wskaźnikiem wysokiego stopnia używania urządzeń elektronicznych przez dziecko, szczególnie, jeżeli rodzice są nastawieni przyzwalająco na częste używanie przed dziecko urządzeń tego typu [1].
Rozgrywka elektroniczna wzmaga agresję?
Co jakiś czas w mediach pojawiają się eksperci, którzy twierdzą, że gier na urządzenia elektroniczne należy zakazać, ponieważ są szkodliwe (nie tylko dla dzieci). W USA tacy eksperci stają się szczególnie widoczni po tragediach z udziałem broni palnej. Ile to już razy problemy napastników i podjęcie decyzji o zamachu na np. szkołę sprowadzano w mediach do stwierdzenia, że grał w grę, a gry uczą przemocy. Otóż jest to bardzo duże przekłamanie. Posłużmy się tutaj wynikami dwóch badań.
W jednym z nich przebadano dzieci, które grały w gry (w różnym natężeniu w ciągu tygodnia). U dzieci, które grały w tytuły, w których występowała przemoc, zaobserwowano wzrost trudności w odczuwaniu emocji (co mogło być związane np. z uodpornieniem się na pewne bodźce). Wśród dzieci, które grały mniej niż 8 godzin tygodniowo, nie powiązano faktu grania ze zmianami w zachowaniu względem rówieśników. U dzieci grających powyżej 8 godzin w tygodniu zauważono spadek zachowań prospołecznych [2]. W innym badaniu uzyskano niskie, lecz istotne wyniki. Powiązano granie w gry ze zwiększoną agresją, spadkiem zachowań prospołecznych, spadkiem umiejętności typowo szkolnych, a także spadkiem koncentracji [3]. Jednocześnie warto pamiętać, że w tym badaniu nie rozróżniono kategorii gier oraz sposobów grania, które — jak wskazuje pierwsze z badań — mają wpływ na wyniki.
Czy gry wzmagają agresję? Tak, mogą to robić. Wydaje się, że w zależności od stopnia natężenia grania oraz typu gry, u dzieci (ale także u dorosłych) mogą pojawić się różne deficyty. Nie można jednak twierdzić (1) jaka jest szkodliwość tych deficytów (bo np. po paru godzinach zachowania prospołeczne mogą wrócić do naturalnego dla gracza stanu) oraz (2) przekładać wyników tych badań w skali 1:1 na przyczyny tragedii. Wychodzące w badaniach wskaźniki zwiększonej agresji po skończeniu gry nie wskazują na to, że ktoś podejmie decyzję o przeprowadzeniu zamachu (przy tak niskich efektach statystycznych jest to wręcz niemożliwe). Do takiej decyzji potrzeba jeszcze wielu innych czynników zewnętrznych (w przypadku dzieci np. bullying w szkole lub problemy rodzinne).
Technologia może uczyć
Większość ludzi zgodzi się, że czytanie dziecku książek jest rozwijającą dla maluchów aktywnością. A co jeżeli dzieci słuchają audiobooków? Czy efekt będzie równie korzystny? Okazuje się, że tak! Powiązano słuchanie audiobooków ze wzrostem zrozumienia treści u dzieci oraz wzbogacaniem ich słownictwa. Oznacza to tyle, że dzieci słuchające audiobooków wynoszą z nich prawie tyle, ile z czytania książki przez rodzica (choć interakcja z żywym człowiekiem w trakcie czytania nadal pozostaje bezcenna). A co, jeżeli opowieść jest interaktywna i wyświetla się na ekranie tabletu? Animowane obrazki, efekty dźwiękowe oraz muzyka dodatkowo polepszały (w badaniu [4]) wzrost zdolności dzieci. Natomiast dodatkowe gry w takiej aplikacji rozpraszały dzieci i przez to niwelowały efekty.
Jakie wnioski płyną z zaprezentowanych wyników badań? Wpływ elektroniki na dziecko może być różny, czasem skomplikowany i zaskakujący. Demonizowanie wpływu technologii na rozwój dziecka nie ma sensu. Z jednej strony technologia może pomagać w rozwoju dziecka. Z drugiej strony nadmiar białego światła ekranu (oraz wyświetlanych treści) może wpływać negatywnie na rozwój dziecka (dyskutuje się nad tym, w jakim stopniu i czy na stałe).
Autor: Paweł Zalewski
[1] Lauricella, A., Wartella, E., Rideout, V. (2015). Young children’s screen time: The complex role of parent and child factors. Journal of Applied Developmental Psychology 36, 11-17.
[2] Lobel, A., Engels, R., Stone, L., Burk, W., Granic, I. (2017). Video Gaming and Children’s Psychosocial Wellbeing: Longitudinal Study. Journal of Youth & Adolescence 46, 884-897.
[3] Ferguson, Ch. (2015). Do Angry Birds Make for Angry Children? A Meta-Analysis of Video Game Influences on Children’s and Adolescents’ Aggression, Mental Health, Prosocial Behavior, and Academic Performance. Perspectives on Psychological Science 10(5), 646-666.
[4] Takacs, Z., Swart, E., Bus, A. (2015). Benefits and Pitfalls of Multimedia and Interactive Features in Technology-Enhanced Storybooks: A Meta-Analysis. Review of Educational Research 4(85), 698-739.