Odczuwanie psychicznych napięć w ciele

Somatyzacja jest jednym z objawów psychopatologii. Objawia się różnorodnymi, uporczywymi dolegliwościami cielesnymi, skłaniającymi chorych do ciągłego ponawiania kolejnych badań […] i prób leczenia [1]. To zjawisko może być wstępem do innego objawu: hipochondrii. Badania pokazują jednak, że nie tylko w zaburzeniach czynności psychicznych rolę może odgrywać nasze ciało. Często możemy odczuwać somatycznie silny stres – zawroty głowy, mdłości, rozstrój żołądka, a nawet gorączka mogą być symptomami skumulowanego napięcia psychicznego.

Jeżeli już mowa o stresie, to warto przypomnieć, że na najbardziej podstawowym poziomie wyróżnia się dystres, a więc stres negatywny (prowadzący do ubytków zdrowotnych), oraz eustres, czyli stres addytywny (np. motywujący). Wyróżnia się także trzy stadia stresu: adaptację, odporność i wyczerpanie organizmu [2]. W pierwszej fazie adaptujemy się do stresu. Rozpoczyna się to fazą szoku, po której zwykle następuje wzmożona motywacja i próba poradzenia sobie ze stresem. Jeżeli uda się ze stresem poradzić, następuje faza druga – wypracowanie odporności na bodziec stresowy. Faza trzecia rozpoczyna się, gdy stres utrzymuje się zbyt długo, a organizm przestaje radzić sobie ze zwalczaniem napięcia.

Pierwsza i trzecia faza są krytyczne dla poradzenia sobie z sytuacjami stresowymi. Jeżeli w czasie adaptacji poziom stresu jest zbyt wysoki, nie nastąpi faza odporności, a przejdziemy od razu do wyczerpania organizmu. Organizm wyczerpuje się także wtedy, gdy stres działa zbyt długo. W obu przypadkach nastąpić mogą negatywne reakcje psychosomatyczne. Wystawienie na zbyt wysoki poziom stresu może prowadzić do syndromu wyuczonej bezradności [3] czy nawet (w przypadkach skrajnych) zaburzeń lękowych lub zespołu stresu pourazowego [4].

Ze stresem trzeba nauczyć się sobie radzić. Nie jest to oczywiście najprostsze zadanie, ponieważ częściowo sposoby reakcji na sytuacje stresowe zależą od naszego temperamentu, osobowości czy pochodzenia [5]. Co można zrobić by nauczyć się lepiej radzić ze stresem? Zwykle proponuje się ćwiczenia oddechowe, zdrową dietę i ruch fizyczny – chodzi raczej o zachowanie balansu pomiędzy sytuacjami stresowymi a takimi, które sprawiają na przyjemność. Można pójść również na specjalne warsztaty, gdzie daje się narzędzia pomocne w walce ze stresem. Takimi warsztatami mogą niekiedy być konsultacje z psychologiem lub psychoterapeutą.

Autor: Paweł Zalewski

[1] Rybakowski, J., Pużyński, S., Wciórka, J. (red.). (2010). Psychiatria. Tom I: podstawy psychiatrii. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 367.
[2] Binczycka-Anholcer, M., Lepiesza, P. (2011). Stres na stanowisku pracy ratownika medycznego. Hygeia Public Health, 46(4), 455-461.
[3] Kwiecińska-Zdrenka, M. (2005). Bezradność w ujęciu socjologii i psychologii. W: Gajdzica, Z., Rembierz, M. (red.). Bezradność: interdyscyplinarne studium zjawiska w kontekście zmiany społecznej i edukacyjnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
[4] Mauritz, M. W., Goossens, P. J., Draijer, N., & Van Achterberg, T. (2013). Prevalence of Interpersonal Trauma Exposure and Trauma-Related Disorders in Severe Mental Illness. European Journal of Psychotraumatology, 4.
[5] Oniszczenko, W. (2007). Stres – to brzmi groźnie. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ŻAK.