Udowodniono, że człowiek ma naturalną tendencję do oceny własnego zachowania i cudzego zachowania. Obserwacja innych daje nam podstawy do wnioskowania o jakimś stanie obiektów w rzeczywistości. Przykładowo często – nawet nie do końca świadomie – przy wyborze restauracji zwracamy uwagę na to, czy aktualnie przebywa w niej dużo osób. Jeżeli tak, to zakładamy, że jedzenie podawane w restauracji jest dobrej jakości. Jeżeli restauracja jest pusta, to w naturalny sposób możemy zacząć podejrzewać, że nie jest to najlepsze miejsce do zjedzenia posiłku. Podobnie w ocenie zachowań własnych oraz zachowań innych ludzi kierujemy się pewnymi wskazówkami, które mogą, ale nie muszą być dla nas świadome.
Atrybucje – czym są?
Teoria atrybucji jest jednym z podstawowych sposobów wyjaśniania zachowań w psychologii społecznej. Atrybucja to nic innego jak wyjaśnianie przyczyn zachowania swojego lub innych ludzi. Standardowo atrybucje dzieli się na wewnętrzne (a więc upatrywanie przyczyn jakiegoś zachowania w czynnikach takich jak charakter, osobowość, postawa lub pogląd) oraz zewnętrzne (upatrywanie przyczyn zachowania przede wszystkim w czynniku sytuacyjnym) [1].
Podstawowy błąd atrybucji
Podstawowym błędem atrybucji nazywa się tendencję do przeceniania czynników wewnętrznych i niedoceniania roli sytuacji przy ocenie czyjegoś zachowania [2]. Oznacza to, że chętniej przypiszemy opryskliwość klienta jego osobowości niż np. temu, że ma zły dzień. Co więcej, w przypadku naszego własnego niepowodzenia, będziemy tłumaczyć to sobie czynnikami zewnętrznymi, a nie wewnętrznymi. Nazywa się to zjawisko atrybucjami w służbie ego.
Tendencje a ocena zachowania
Psychologiczne pojęcie atrybucji oraz podstawowy błąd atrybucji to zjawiska psychologiczne mające szerokie zastosowanie w wielu społecznych aspektach rzeczywistości. Mówiąc prościej, są to pewne nawyki, którymi ludzie zwykle kierują się w ocenie najróżniejszych zjawisk. Także w życiu codziennym, np. w trakcie kłótni, możemy mieć tendencję do oceniania zgodnie z teoriami atrybucji. Wartościowym wydaje się rozpoznawanie stosowanych atrybucji we własnym postrzeganiu.
[1] Aronson, E., Wilson, T., Akert, R. (1997). Psychologia społeczna: serce i umysł. Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spółka.
[2] Crisp, R., Turner, R. (2009). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.