Smutek i pustka — psychospołeczne pułapki migracji

Oczywistością jest, że zjawisko globalizacji wpłynęło na społeczeństwo tak bardzo, że ludzkość borykać się musi z nowymi wyzwaniami. Wśród takich wyzwań są różnorodne procesy migracji, które generują określone problemy, w szczególności dla zdrowia psychicznego migrantów. Mówi się często, że migranci odczuwają szok kulturowy [1]. Ma się on pojawiać w momencie stykania się uwarunkowanych przez kulturę migranta przekonań z wartościami i przekonaniami typowymi dla kultury w miejscu osiedlenia się. Jeżeli napięcie to jest zbyt silne, następuje problem z adaptacją. Brak adaptacji może prowadzić do wykluczenia społecznego i wyalienowania, co z kolei ma negatywny wpływ na zdrowie psychiczne migranta. W efekcie staje się zagrożony pewnymi zaburzeniami. Najczęściej występującymi są uzależnienia oraz depresja.

Zagrożenie: uzależnienia

Popularność danej używki zależna jest od jej dostępności (co związane jest z krajem, w którym migrant się znajduje), jednakże najpopularniejszym pozostaje alkohol. Mechanizm popadania w nałóg na emigracji rozpoczyna się od nadwyżki finansowej (ze względu na standardowo wyższe zarobki migranta w miejscu osiedlenia się w porównaniu do zarobków w kraju pochodzenia) oraz od nadwyżki czasowej. Możliwość pozwolenia sobie na zakup alkoholu oraz możliwość poświęcenia na to czasu. Wyjazd często jest dla imigrantów okresem braku odczuwania norm, do których są przyzwyczajeni. Migranci muszą przejść proces zakorzenienia się w nowym środowisku. Jeżeli proces ten nie przynosi rezultatów, następuje szok kulturowy. Stres i tęsknota za miejscem pochodzenia uśmierzane są poprzez nadużywanie substancji odurzających [2].

Zagrożenie: depresja

Na świecie z depresją zmaga się ponad 300 milionów ludzi [3]. Nie dziwi więc, że migranci są na to zaburzenie dodatkowo narażeni. Migranci zmagają się z szeregiem różnych przeszkód przy próbie asymilacji — poczynając od różnic kulturowo-etnicznych i związanych z tym przejawów dyskryminacji, przez różnorodne przyczyny oraz skutki stresu, a skończywszy na blokadach socjoekonomicznych i wykluczeniu społecznym [4]. Szczególnie dwie ostatnie przeszkody (związane z koncepcją szoku kulturowego) wpływają destrukcyjnie i są czynnikami ryzyka dla wystąpienia depresji w grupie migrantów.

Spośród emigrantów, szczególnie zagrożoną na zaburzenia psychiczne w związku ze zmianą socjoekonomiczną grupą jest pierwsze pokolenie osiedlonych. Wygląda więc na to, że koncepcja szoku kulturowego znajduje potwierdzenie w rzeczywistych doświadczeniach migrantów.

Autor: Paweł Zalewski

[1] Kowalik, S. (2015). Globalizacja jako kontekst funkcjonowania psychologicznego ludzi. Nauka 1/2015, 7-37.
[2] Kołodziejczak, S. (2014). Problemowy wymiar emigracyjnej tymczasowości. Studia Migracyjne — Przegląd Polonijny 2(152), 25-40.
[3] http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/depression.
[4] Levecque, K., Van Rossem, R. (2013). Depression in Europe: does migrant integration have mental health payoffs? A cross-national comparison of 20 European countries. Ethnicity & Health 1(20), 49-65.